Non! Ak diskriminasyon, stigmatizasyon sou moun ki andikape.
Andikap se yon mo oswa yon tèm yo itilize pou di yon èt vivan, yon moun (ti moun, granmoun, fanm, gason) gen yon enkapasite ki anpeche li fonksyone nòmalman nan lavi li. Yon moun ka gen youn oswa plizyè andikap.
Ki sa ki konn lakoz andikap lakay moun?
Gen plizyè rezon ki ka bay andikap:
1. Maladi jenetik oswa malfòmasyon konjenital moun nan ka fèt konsa.
2. Maladi tankou tansyon, maladi Parkinson, Alzaymè, elatriye.
3. Aksidan ka lakoz andikap.
4. Vyeyisman.
5. Twomatis, tankou maltretans.
6. Kòz anviwònmantal pa egzanp, si yon manman ansent ekspoze ak alkòl, tabak, oswa ap pran medikaman ki pa bon pou fanm ansent.
Konbyen tip andikap ki genyen?
• Andikap motè :
Sa gen rapò ak mouvman oswa deplasman moun ki vin diminye. Pa egzanp, yon moun ki fè yon kriz tansyon kapab paralize yon bò oswa tout manm li yo.
Andikap sansoryèl :
Sa se andikap ki touche je ak zòrèy. Gen moun ki ka pa wè nan youn oubyen toude je yo. Gen lòt ki ka tande di oswa pa tande menm nan youn oubyen toude zòrèy yo.
• Andikap mantal / kognitif :
Sa gen rapò ak yon enkapasite entèlektyèl. Li ka lakoz moun nan pa kapab aprann oswa konprann fasil, espesyalman lakay timoun. Yo ka gen difikilte pou yo rezone, rezoud pwoblèm, elatriye.
Andikap sichik :
Sa gen rapò ak anksyete, pè, depresyon, twoub bipolè, pou n site kèk.
Ki konpòtman nou dwe genyen fas ak moun andikape yo?
Konpòtman sosyal, anviwònmantal ak familyal yo enpòtan anpil. Batiman oswa espas kote yo resevwa moun andikape yo dwe fèt de fason pou moun sa yo pa limite nan deplasman yo. Pa egzanp, yo dwe genyen ramp pou moun ki sou chèz woulant. Gen sèvis nan kèk etablisman ki pa ta dwe nan etaj si pa gen asansè.
Nou dwe bay moun andikape yo priyorite nan bank, lekòl, legliz, lopital, elatriye. Nou pa dwe bay yo move jan, gade yo mal oswa pale yo mal. Nou pa dwe maltrete yo ni fizikman ni sikolojikman.
Nou dwe pasyan ak yo sitou ak timoun ak granmoun ki konn mande plis atansyon. Aprann tande yo san w pa jije, pa janm parèt agresif ak yo. Lè y ap pale, pa entèwonp yo; kite yo fini sa yo vle di. Evite poze yo twòp kesyon an menm tan.
Si nou wè yo nan lari, ede yo travèse; chofè yo dwe ralanti pou kite moun andikape yo pase. Pa mete yo sou kote; ann kreye lekòl ak travay pou yo.
Pou m konkli:
Pa gen moun ki ta renmen viv ak yon andikap sou okenn fòm. Mwen konnen li pa fasil pou pran swen yon moun (ti moun, granmoun, fanm, gason) ki andikape; sa mande anpil kouraj ak pasyans. Kidonk, ann pran swen yo. Jodi a se yo, demen sa ka nou, paske lavi pa bay avètisman.
Fòs ak kouraj pou chak moun kap viv ak yon andikap nan mond lan.
Se te Miss Milou Volcy.
